De adolescentie is een tijd van veel fysieke en psychologische veranderingen, maar dit is ook een periode van nieuwsgierigheid, risico's nemen en uitdagend gedrag. Tieners zijn op zoek naar nieuwe ervaringen, met een bepaalde weerstand tegen gevestigde regels. Zij besteden geen bijzondere aandacht aan waarschuwingen over gezondheidsrisico's op de lange termijn. Het is normaal om in deze tijd te experimenteren en te zoeken naar nieuwe gevoelens en emoties. Wanneer ze in contact komen met schadelijke stoffen, kunnen tieners verleid worden door de euforische, stimulerende of kalmerende effecten ervan.

Eenmalig gebruik van een stof leidt niet noodzakelijk tot verslaving. Gebruik op jonge leeftijd is echter een negatieve factor die het risico op een verslaving verhoogt.

Verslavingen zijn hersenaandoeningen die worden gedefinieerd door afhankelijkheid van een stof of activiteit, met schadelijke gevolgen. De meest voorkomende verslavende stoffen zijn tabak en alcohol. Deze worden gevolgd door cannabis en ver daarachter opiaten (heroïne, morfine), cocaïne, amfetaminen en synthetische derivaten. Verslavende activiteiten omvatten onder meer gokken, videospelletjes, seks, dwangmatig winkelen of sporten zonder toezicht of gebrekkig gereguleerde sporten.

De diagnose van verslaving (of afhankelijkheid) is gebaseerd op gevestigde criteria die zijn vastgesteld door internationale instanties voor geestelijke gezondheidszorg. Deze criteria omvatten het verlies van zelfcontrole, verstoring van schoolwerk door gebruik of langdurig gebruik, ondanks het feit dat men zich bewust is van de problemen die het veroorzaakt.

Wat zijn de belangrijkste verslavingscategorieën specifiek voor tieners?

Tijdens de adolescentie zijn de hersenen nog onvolwassen en derhalve nog kwetsbaarder. Hoe eerder het gebruik begint, des te schadelijker de langetermijneffecten zijn.

ALCOHOL
Sommige tieners kunnen grote hoeveelheden alcohol consumeren, een trend die bekend staat als 'binge drinking', ook bekend als 'comazuipen'. De onmiddellijke gevolgen kunnen zeer ernstig zijn, met tieners die in coma raken. In zo'n geval moeten zij onmiddellijk een spoedbehandeling ondergaan in een ziekenhuis.
Overmatige consumptie van alcohol kan leiden tot de vernietiging van twee tot drie keer zoveel neuronen in vergelijking met een volwassene en het beïnvloedt het aanmaken van nieuwe neuronen. Bovendien verdubbelt de vroege toegang tot alcohol, voordat de jong-volwassen leeftijd van twintig jaar wordt bereikt, het risico op alcoholisme.

TABAK
Tabaksgebruik verhoogt het risico op ziektes: kanker, chronische bronchitis en hartziekten. Deze risico's worden vaak genegeerd, zowel door ouders als door tieners zelf, omdat deze pas zichtbaar zijn op zeer lange termijn - enkele decennia nadat de persoon is begonnen te roken.

CANNABIS
Regelmatig cannabisgebruik vertraagt de ontwikkeling van neuronen, beïnvloedt de cognitie (het vermogen om te denken en te onthouden) en beïnvloedt als zodanig de schoolprestaties, de motivatie, het nemen van risico's en psychomotorische vaardigheden. Het verhoogt ook de blootstelling aan psychiatrische stoornissen. Het roken van cannabis verhoogt de negatieve effecten van andere stoffen die worden gebruikt, zoals alcohol of amfetaminen, en de gevolgen kunnen zeer ernstig zijn als iemand onder invloed in een auto of op een motor rijdt.

VERSLAVENDE ACTIVITEITEN
Tieners verliezen hun tijdsbesef en besteden ongewoon veel tijd aan deze activiteit. Ze geven hobby's op en hun sociale relaties lijden eronder. Sommigen beginnen zelfs te spijbelen van school. Wanneer tieners niet in staat zijn om deze activiteit te beoefenen, dan heeft dat zijn weerslag op hun stemming. Ze kunnen verdrietig, uitdagend of zelfs agressief zijn.

Wat zijn de waarschuwingstekens?

FYSIEKE TEKENEN
Sommige stoffen creëren afhankelijkheid in het lichaam. Het gebruik stoppen leidt tot fysieke tekenen die de zogenaamde 'ontwenningsverschijnselen' weerspiegelen. Deze variëren naargelang de gebruikte stof: Honger (roken), Trillen (alcohol), Pijn en transpireren (opiaten zoals heroïne, methadon of andere geneesmiddelen met codeïne).

PSYCHOLOGISCHE TEKENEN
Een verslaafde kan niet zonder het gebruik van de stof. Onthouding gaat gepaard met prikkelbaarheid, angst en een gevoel van ongemak.
Het regelmatig gebruiken van een stof of het regelmatig uitvoeren van een activiteit en die zorgt voor een verandering in de levensstijl (zoals terugtrekking uit het sociale leven) dient te worden beschouwd als een waarschuwingsteken van verslaving: een echte afhankelijkheid van een stof of activiteit. Bij tieners op school dienen ouders elke terugval in de schoolprestaties serieus te nemen.

Hoe kan risicogedrag vermeden worden?

De moeilijkheid van preventie ligt in de identificatie van risicogedrag: zonder overdreven te reageren wanneer een tiener experimenteert, maar ook zonder de eerste keren dat het gebruik plaatsvindt te negeren.

· Voorkom dat je kind begint te gebruiken of stel de leeftijd waarop het gebruik begint uit: ouders spelen een belangrijke rol in deze primaire vorm van preventie. Alcohol mag bijvoorbeeld pas aan het einde van de adolescentie worden geïntroduceerd. Videospelletjes – zelfs voor de allerjongsten – zijn onvermijdelijk, maar mogen de tijd waarop ze gaan slapen niet beïnvloeden. Het is aan te raden om waar nodig alle digitale apparaten, zoals tablets en telefoons uit de slaapkamers van kinderen onder de vijftien jaar weg te houden. Probeer bij jongeren ouder dan vijftien jaar - met hun instemming - toezicht te houden op het gebruik ervan.

· Stop nooit de dialoog tussen ouder en kind: de beschikbaarheid van ouders in deze cruciale fase van de adolescentie is de beste bescherming tegen misbruik. Probeer gezamenlijke vrijetijdsactiviteiten te ondernemen voor een beter inzicht in de verwachtingen van je tiener en om in contact met elkaar te blijven.

· Vermijd regelmatig gebruik: door alerter te zijn en vroegtijdig actie te ondernemen. Een terugval in schoolprestaties en isolatie ten opzichte van leeftijdsgenoten zijn tekenen die ouders moeten waarschuwen.

· Vermijd schade aan de gezondheid en sociale relaties: een eerste ervaring met expatriëring voor kinderen tussen 12 en 18 jaar kan een risico inhouden. Op een leeftijd waarop tieners het gevoel hebben dat ze bij een vriendengroep horen, moeten tieners ondersteund worden als ze naar een ander land verhuizen om risico's te vermijden. Alle familieleden dienen expatriëring volledig te accepteren en dit te zien als een kans.

Wat moet ik doen?

Voor stoffen is leeftijd een verzwarende factor die het risico op verslaving verhoogt. De leeftijd waarop het gebruik begint, dient daarom zoveel mogelijk te worden uitgesteld. Vroegtijdige vaststelling is de enige doeltreffende preventiestrategie. De belangrijkste manier om een tiener te helpen is het gezin: er zijn, met hem of haar praten, belangstelling tonen voor zijn of haar activiteiten, zorgen dat hij of zij zich goed voelt over zichzelf en hem of haar begeleiding bieden zijn de beste bescherming tegen het risico van verslaving. Als een tiener verslaafd raakt, voelen ouders zich vaak hulpeloos en weten ze niet hoe ze het probleem moeten aanpakken. In dit geval dienen de tiener en de ouders hulp te zoeken:

Psychologische of psychiatrische sessies:
Er zijn verschillende soorten therapieën.
- Cognitieve gedragstherapie stelt alternatieve strategieën voor om met situaties om te gaan die een rol spelen bij de overgang naar verslaving.
- Psychoanalyse werkt aan het versterken van zelfvertrouwen.
- Gezinstherapie levert ondersteuning bij de opvoeding.

Middellange/langdurige ziekenhuisopname:
Wanneer poliklinische zorg onvoldoende is, kan er in een ziekenhuis met alle fysieke en psychologische gevolgen van ontwenningsverschijnselen omgegaan worden. Tieners kunnen zelfs ondersteuning krijgen bij het hervatten van hun studie.